Choroba zwyrodnieniowa stawów stanowi główną przyczynę doświadczania bólu i niepełnosprawności przez ludność krajów wysoko rozwiniętych [1]. Zachodni pęd życia, sedentaryzm, brak aktywności fizycznej oraz niezrównoważona dieta prowadząca do nadwagi i otyłości są głównymi czynnikami wpływającymi na coraz większy odsetek osób ze zdiagnozowaną chorobą zwyrodnieniową. Istnieje wiele metod leczniczych prowadzących do zmniejszenia lub wyeliminowania objawów bólowych oraz poprawiających komfort życia pacjentów.
Poza bardzo inwazyjnym leczeniem operacyjnym (endoprotezoplastyka) do wyboru jest szereg metod zachowawczych, które zastosowane w odpowiedniej kombinacji pozwalają na powrót do sprawności i pozbycie się lub zmniejszenie bólu u osób, które z różnych przyczyn nie mogą poddać się zabiegom chirurgicznym. Jedną z nich jest dobrze prowadzona aktywność fizyczna jako rehabilitacja ruchowa przywracająca utracone przez pacjenta funkcje. Artykuł opisuje zastosowanie progresywnego treningu funkcjonalnego u pacjenta z zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi przy braku możliwości leczenia operacyjnego.
Akademicka definicja choroby zwyrodnieniowej stawów opisuje tę jednostkę jako „przewlekłe zaburzenia równowagi między procesami degeneracji i regeneracji chrząstki stawowej z towarzyszącymi zmianami w obrębie pozostałych struktur stawu, prowadzącym do ograniczenia jego funkcji” [1]. Stanowi ona najczęstszą patologię stawową, której ryzyko pojawienia się rośnie wraz z wiekiem. Biorąc pod uwagę zwiększający się odsetek osób starszych w krajach rozwiniętego Zachodu (tzw. starzenie się społeczeństw), zwyrodnienia stawów stały się istotnym problemem społecznym. Dane pochodzące z badań na terenie Stanów Zjednoczonych mówią, że już co trzecia osoba po 65. roku życia doświadcza bólu i dysfunkcji w wyniku degeneracji stawowej [1]. Najczęściej choroba lokalizuje się w obszarze stawów kończyn dolnych, z przewagą stawu biodrowego i kolanowego.
Z etiologicznego punktu widzenia literatura fachowa dzieli chorobę zwyrodnieniową stawów na dwa rodzaje – pierwotną (idiopatyczną) oraz wtórną. Postać pierwotna jest wieloczynnikowa, jednak mimo obszernej diagnostyki obejmującej wiele płaszczyzn (wywiad, badanie obrazowe, badanie laboratoryjne) przyczyna pozostaje nieuchwytna. Ma to związek z nie w pełni poznanymi mechanizmami powstawania zmian degeneracyjnych, nad którymi nadal prowadzone są intensywne badania naukowe [1]. Postać wtórna zazwyczaj wiąże się z wcześniej występującą patologią stawową jako wczesny lub odległy rezultat powstałych zmian (np. złamania, zniekształcenia).
PRAWO PRZYCZYNY I SKUTKU
Rosnąca znajomość funkcjonowania ludzkiego ciała, mnogość koncepcji biomechanicznych i działania systemu tkanki łącznej, także w odniesieniu do embriologii, w połączeniu ze znajomością negatywnych konsekwencji zachodniego stylu życia, daje jednak podstawę do stwierdzenia, że nic nie dzieje się bez powodu. Prawo przyczyny i skutku obecne jest w każdej jednostce chorobowej, choć nie każdy czynnik da się udowodnić badaniami naukowymi. Patrząc na społeczeństwa pierwotne lub kraje Wschodu, niełatwo doszukać się wśród nich problemów związanych z nadmierną degeneracją stawową. W miejscach, gdzie trudno o materialny nadmiar, a podstawowym sposobem siadu jest głęboki przysiad na płaskiej powierzchni (tzw. archetypowy), wykorzystujący cały potencjał stawu biodrowego i kolanowego, a nie jedynie zakres ruchu od 0° (pozycja stojąca) do 90° (pozycja siedząca na krześle), proces zużycia się chrząstki stawowej następuje dużo wolniej. Należy wziąć pod uwagę fakt, że ciało ludzkie nie jest w pełni symetryczne, co przejawia się chociażby w nierówności kończyn dolnych i dominacji jednej strony ciała (prawo-/leworęczność, prawo-/lewonożność). Nakładające się przez lata przeciążenia, zarówno na poziomie mikro, jak i makro, zużywają tkankę chrzęstną oraz wywołują reakcję w tkankach miękkich otaczających staw. Reakcja ta najczęściej idzie w kierunku nadmiernego napięcia oraz przykurczu, co jeszcze bardziej zbliża do siebie komponenty stawowe, zmniejsza potencjał ruchowy stawu oraz ustawia w patologicznej pozycji, zmieniając trajektorię ruchu. Sytuację tę dobrze obrazuje porównanie do wieloletniego używania mebli, których tkanina obiciowa staje się coraz cieńsza, aż w końcu jej ciągłość zostaje przerwana, lub do próby poruszania się w źle dobranym i zbyt małym obuwiu czy odzieży.
Kolejnym czynnikiem wartym omówienia jest występowanie zaburzenia wzorców postawy oraz zaburzenia podstawowych wzorców ruchowych, których przyczyn, poza rozwojem cywilizacji, można szukać również w kodzie genetycznym czy w życiu prenatalnym. Genetyka odpowiada za powstanie struktury i ma wpływ na pierwotną wytrzymałość tkankową. Stylem życia, odżywianiem, aktywnością fizyczną człowiek jest w stanie nadać kierunek rozwoju dla swojego ciała, co definiuje się jako profilaktykę chorób cywiliz...
